Historia Rady Polonii Świata

Idea powstania

Zakończenie II wojny światowej i nowa fala emigracji Polaków do krajów wolnego świata ożywiły idee powstania światowego Kongresu Polaków, jako wspólnoty zrzeszającej organizacje krajowe. Przywódcy organizacji polonijnych zdawali sobie sprawę, że rozproszona w świecie, prawie 17 milionowa Polonia i Polacy z Zagranicy, mogą stanowić znaczącą siłę dbającą o interesy Narodu Polskiego. Tak powstała koncepcja Rady Polonii Wolnego Świata. Po prawie 45 latach sowieckiej dominacji, powstająca wolna i demokratyczna Polska, znalazła Polonię zorganizowaną i świadomą swej siły.

Zjednoczeni i pełni zrozumienia swej roli, prężni, wpływowi i szanowani w krajach osiedlenia Polacy, poprzez swoje lokalne wpływy tworzyli skuteczne ośrodki polskiego lobbingu. Zostało to podkreślone m.in. w propozycji Kongresu Polonii Kanadyjskiej do zmienianego w 2000 roku statutu Rady Polonii Świata, w której Kongres zawsze odgrywał znaczącą rolę:

„W wyniku zakończenia II wojny światowej Naród Polski, jakkolwiek znajdujący się w obozie zwycięzców, popadł w nową niewolę, komunistyczną tym razem. Tysiące byłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Armii Krajowej wybrały trudny los emigranta politycznego. Powstała Emigracja Żołniersko-Polityczna, którą z czasem Kraj zaczął nazywać Drugą Wielką Emigracją. Ona to wraz z istniejącymi już stowarzyszeniami w krajach osiedlenia się, stworzyła – okalającą cały wolny świat – gęstą sieć organizacji polonijnych, które przyjęły ton Par excellence patriotyczny. Walka o niepodległość Kraju stała się hasłem naczelnym. A w obecnej chwili, mimo że już w pełni niepodległy, Kraj w dalszym ciągu polega na mocnym i zdecydowanym głosie Polonii Świata i na jej wpływach na rządy w krajach osiedlenia. Rada Polonii Świata w swej pracy kieruje się ponad tysiącletnią tradycją Narodu Polskiego, wynikającą z kultury łacińskiej i silnych związków z Kościołem. Jej niezmiennym zadaniem jest: Służba Polonii Świata i Polsce”.

To posłanie wynikające z troski o los Narodu Polskiego pozostaje dalej aktualne, w jakże innej sytuacji politycznej naszej Ojczyzny. Widocznym wyrazem tego jest znaczące zaangażowanie organizacji polonijnych w działalność Rady Polonii Świata.

Historia organizacji

Polonia montrealska ma powody szczególne do dumy, ponieważ wizjonerem oraz inicjatorem idei powstania organizmu łączącego globalnie wszystkie organizacje polonijne był Montrealczyk polskiego pochodzenia. Koncepcja powołania Światowego Kongresu Polonii powstała w 1953 roku na jednym z zebrań Rady Kongresu Polonii Kanadyjskiej w Toronto. Dr Tadeusz Brzeziński, były konsul RP w Montrealu w latach 1938 do końca II wojny światowej, ojciec znanego i szeroko cenionego profesora Columbia University i byłego doradcy prezydenta Stanów Zjednoczonych Jimmy Cartera poruszył sprawę utworzenia światowego Kongresu Polaków. Prezes Kongresu Polonii Kanadyjskiej (KPK) inż. Jaworski nawiązał kontakt z Kongresem Polonii Aerykańskiej (KPA) z prezesem KPA (1944-68) Karolem Rozmarkiem. Rozmowy i wymiana listów pomiędzy KPK, KPA i prezesem Światowej Federacji Stowarzyszenia Polskich Kombatantów inż. Jarosławem Żabą z Wlk. Brytanii i innymi znaczącymi organizacjami polonijnymi krystalizowały koncepcje Światowego Kongresu Polaków. W 1972 roku, Zarząd Główny KPK pod przewodnictwem mec. Kazimierza Bielskiego ponowił starania w nawiązywaniu kontaktów z organizacjami krajowymi Polonii na świecie, w celu uzgodnienia ogólnoświatowego porozumienia organizacji polonijnych. Misję tą kontynuował w 1974 roku kolejny prezes KPK mec. Władysław Gertler, nawiązując bliższe kontakty z prezesem KPA mec. Alojzym Mazewskim. W rezultacie tych kontaktów w 1975 roku w listopadzie w Waszyngtonie została zwołana Światowa Konferencja Polonii „Polonia 75”. Na konferencji wystąpiły reprezentacje 11 krajów w liczbie 56 delegatów. Jednogłośnie stwierdzono konieczność istnienia stałego światowego porozumienia Polonii. Kongresowi Polonii Kanadyjskiej powierzono zorganizowanie w 1978 światowego zjazdu Polonii pod nazwa „Polonia 78-Polonia Jutra”. Zdecydowano o powołaniu Komitetu Organizacyjnego Światowego Zjazdu Polonii Wolnego Świata.

W dniach 25-28 maja 1978 r. odbył się w Toronto I Światowy Zjazd Polonii Wolnego Świata. Uczestniczyło w nim 175 delegatów z 18 krajów, oraz organizacje o zasięgu światowym jak SPK, ZHP, Stowarzyszenie Lotników, Światowa Federacja Polek, koło b. Żołnierzy AK. Powołano do życia Radę Koordynacyjną Polonii Wolnego Świata. Przewodniczącym prezydium został prezes KPK mec. W. Gertler. Biuro Rady miało swoja siedzibę w Toronto do 2002 roku. Przewodniczącymi Rady byli kolejno przedstawiciele Kongresu Polonii Kanadyjskiej; mec. Władysław Gertler 1979-80, Jan Kaszuba 1980-86, inż. Stanisław Orłowski 1986-1994, mec. Marek Malicki 1994-2002. Do 2007 roku przewodniczącym Rady był mec. Les Kuczyński reprezentujący Kongres Polonii Amerykańskiej. Wraz z Jego niespodziewaną śmiercią nastąpiło pewne osłabienie aktywności Rady.

Nowy impuls do reaktywowania RPŚ pod koniec 2010 roku, zrodził się w Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych, organizacji kontynentalnej, skupiającej organizacje Polonii i Polaków w Europie i na Wschodzie. W 2011 r. powołano Komitet organizacyjny Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy. Ostatni (III) taki Zjazd miał miejsce w 2007 roku w Warszawie. Nowopowstały Komitet postawił sobie za cel zwołanie IV Światowego Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy w 2012 roku. Zjazd odbył się we wrześniu 2012 w Warszawie, i wśród wielu istotnych dla Polonii uchwal przyjęto wniosek o reaktywowaniu RPŚ i zwołaniu Zjazdu RPŚ. Zjazd reaktywujący Radę Polonii Świata odbył się w listopadzie 2013 w Pułtusku, z udziałem 65 delegatów z 32 krajów. Przewodniczącym na czteroletnią kadencję został wybrany Jan Cytowski z Kanady. Kolejny zjazd, w którym udział wzięło 54 delegatów reprezentujących 29 organizacji członkowskich odbył się w Pułtusku 1 maja 2017 r. Przewodniczącą została wybrana Teresa Berezowska z Kanady.

Rola i zadania

Na przestrzeni historii Rada była inicjatorem wielu wydarzeń w życiu Polonii. Kolejne spotkania Rady i Polonii w 1984 w Londynie, w 1992 roku połączone z I Zjazdem Polonii i Polaków z Zagranicy w Krakowie, w 1995 r w Lublinie pod hasłem „Polskość niejedno ma imię”, w 1997 roku w Gdańsku „Gdańsk 97-Okno na świat-wczoraj, dziś i jutro”,1998 w Budapeszcie „Opaszmy ziemskie kolisko”. Na zjeździe w Krakowie w 1992 roku Rada Koordynacyjna zmieniła nazwę na Radę Polonii Świata (RPŚ). Rada była aktywnie włączona w zorganizowanie w październiku 1990 roku w Rzymie przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” Konferencji Kraj-Emigracja, spotkania przedstawicieli Polaków ze Wschodu, z Zachodu i z Kraju z udziałem przedstawicieli polonijnego duchowieństwa. Połączone z prywatna audiencją u Ojca Świętego Jana Pawła II spotkanie, stało się symbolem połączenia Polonii i Polaków ze Wschodu z Rodakami w Kraju po przemianach 1989r.

Rada była też inicjatorem kolejnych zjazdów Polonii i Polaków z Zagranicy. I Zjazd w 1992 roku w Krakowie, II Zjazd w 2001r. (Warszawa-Kraków-Pułtusk- Częstochowa), III Zjazd w 2007 roku w Warszawie i ostatni IV Zjazd w 2012 roku w Warszawie.

Nadrzędnym celem RPŚ jest Pomyślność Polski i Polaków oraz dbanie o to aby Polska była krajem rozwijającym się i szanowanym na całym świecie. RPŚ odegrała ogromna rolę w koordynacji pomocy dla Polski poprzez kanały kościelne, w latach przynależności Polski do bloku sowieckiego. Była to też pomoc w okresach klęsk żywiołowych, (powodzie), pomoc polskiej opozycji, oraz już po 1989 roku, lobbing o włączenie Polski do NATO oraz pomoc gospodarcza dla Polski, negocjacje polskich długów. Jest to w dalszym ciągu napływająca pomoc materialna i moralna bezpośrednio od organizacji polonijnych. Przemiany w Polsce po 1989 roku wpłynęły na inne postrzeganie roli RPŚ. Nastąpił okres poszukiwania nowej roli RPŚ w zmienionych politycznych warunkach. Ogólnie cele i zadania RPŚ pozostały w swej istocie niezmienione, choć może zmieniły się priorytety. W latach 2013-2017 działalność Rady skoncentrowała się na reprezentowaniu oraz propagowaniu i obronie dobrego imienia Polski i Polaków.

Skrót artykułu Zbigniewa Pawła Wasilewskiego z dnia 1 lutego 2016 r.

uzupełniony o okres po 2013 r. przez Tadeusza Adama Pilata.

Tadeusz Brzeziński, Konsul Generalny w Montrealu:1938-1945

(fot: Narodowe Archiwum Cyfrowe)